Een beetje perfectionistisch, gewoon ‘normaal’ perfectionistisch, daar is niet zoveel mis mee, denk je misschien? Zolang je maar niet overdrijft en neurotisch bezig bent met het streven naar perfectie.
Dat klopt dus niet.
Hoogleraar in de psychologie Joachim Stoeber maakte begin deze eeuw korte metten met het onderscheid tussen ‘normaal’ en ‘neurotisch’ perfectionisme. Er is maar één soort perfectionisme, maar, zegt hij: perfectionisme is tweedimensionaal. Het eerste aspect is: streven naar onhaalbaar hoge idealen, perfectionistic strivings genoemd. Let wel: het gaat hier niet om hoge maatstaven of een goed ontwikkeld kwaliteitsgevoel. Het gaat om streven naar onhaalbare idealen, naar foutloosheid. De lat zó hoog leggen dat je bij voorbaat weet dat je het doel niet kunt bereiken. En mocht het zo zijn dat je onverwachts dit ideaal toch bereikt, dan de lat alsnog een tandje hoger leggen.
Het tweede aspect gaat over je zorgen maken over het oordeel van anderen of van jezelf. We hebben het dan over perfectionistic concerns. Je kunt dit herkennen door dat hinderlijke, steeds aanwezige stemmetje in je hoofd dat blijft vragen: ‘Wat zullen ze hiervan vinden?’
Die vraag levert een innerlijke dialoog op, of er nou werkelijk iemand anders een mening of oordeel heeft gegeven of niet.
Alleen het gezonde doen?
De vraag rijst natuurlijk of het mogelijk is om alleen de eerste dimensie van perfectionisme te cultiveren. Alleen het streven naar dat hoge ideaal, zonder je bezig te houden met wat anderen ergens van vinden. Maar zo werkt het dus niet. Perfectionisme, zegt Stoeber, bestaat alleen als beide aspecten aan de orde zijn. En dat heeft grote gevolgen.
De prijs van perfectionisme
Naast gevolgen voor de mentale en fysieke gezondheid heeft perfectionisme ook negatieve gevolgen voor de kwaliteit van het werk. De focus op perfectie leidt tot een overmatige gerichtheid op onzekerheid en onzekerheidsreductie en een fixatie op de mogelijkheid
dat er fouten worden gemaakt. De cognitieve vermogens van perfectionisten worden vooral ingezet voor de preventie van verandering, het piekeren over mogelijke tegenslag en mislukkingen. Er rest dan weinig breincapaciteit voor het nadenken over creatieve oplossingen en innovaties, met een negatief effect op het probleemoplossend vermogen tot gevolg. Ook laten perfectionisten soms mogelijkheden en kansen liggen, uit angst dat ze niet zullen slagen. Het werk dat perfectionisten doen wordt door hen keer op keer gecheckt en gecontroleerd, ook als dat niet meer nodig is en weinig meer toevoegt. De energie die gaat zitten in de overmatige controle is niet beschikbaar voor ander werk.
De perfectieparadox
Dit is dus de perfectieparadox is: het onophoudelijk streven naar het onhaalbare ideaal dat perfectie is, leidt uiteindelijk tot een lager resultaat dan mogelijk zou zijn. Perfectionisme is voor niemand goed. Niet voor je zelf, niet voor je werk en resultaten, niet voor je sociale relaties. Reden genoeg dus om er mee aan de slag te gaan.
Over de paradox van perfectionisme schreef ik een boek: De Perfectieparadox. Hierin ontdek je wat perfectionisme precies is, welke vormen er zijn, waarom we denken dat het ons beter maakt en hoe schadelijk het is. Vervolgens krijg je praktische tips voor het loslaten van je eigen perfectionisme. Lees hier meer over het boek De Perfectieparadox.
Vaker dit soort blogs lezen? Twee keer per maand stuur ik een nieuwsbrief met inhoudelijke inspiratie over thema’s als kwetsbaarheid, menselijkheid, vertrouwen en moedig leiderschap, op je werk en in je leven. Gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en praktisch vertaald naar acties voor elke dag. Een andere kijk op hoe je de dingen doet en een uitnodiging om moedige keuzes te maken. Meld je hier aan.
