Dit is één van de meest gehoorde leerpunten in mijn werk.
Beter leren grenzen stellen
Hoe kan ik beter mijn grenzen stellen en die bewaken? Of het nu gaat om overbelaste professionals die geen maat kunnen houden bij het aannemen van werk, of stevige managers die het lastig vinden om ongewenst gedrag op een goede manier aan te pakken, of perfectionisten die slecht voor zichzelf kunnen zorgen: grenzen zijn een heikel onderwerp.
We krijgen het niet echt mee in onze ontwikkeling, hoe je vriendelijk en duidelijk grenzen stelt. Het zit een beetje in onze cultuur. Dat is treffend te zien in het woord ‘gedogen’ dat alleen bestaat in onze taal. Gedogen, dat is zoiets als: dit mag niet, maar als je het toch doet, dan is het prima. Dat is natuurlijk geen grens.
Ongewenste gevolgen
Het probleem met die slechte grenzen is dat het allerlei ongewenste gevolgen heeft. De ander weet niet precies waar hij aan toe is en doet dus vooral wat hij zelf passend vindt op dit moment. Dat kan bovendien op een andere dag weer anders uitpakken. Er is dus weinig consistentie. Bovendien leveren onduidelijke grenzen vaak frustratie en wrevel op. Want elke keer als een ‘onduidelijke’ grens wordt overschreden, bouwt er wrevel en frustratie op. Steeds een klein beetje. Tot het genoeg is en de emmer overloopt. Dat kan leiden tot een emotionele uitbarsting of een stevige consequentie. Of tot het moment dat je lichaam er mee stopt en signalen afgeeft dat het genoeg is door oververmoeidheid of burn-out.
In al deze gevallen zijn grenzen aan de orde. En daar beter in worden, dat kun je leren. Deze drie stappen kunnen je helpen bij het ontwikkelen van die vaardigheid:
Drie stappen
- Bewustwording ontwikkelen betekent: wat is oké en wat is niet oké? Of het nu gaat over gewenst gedrag op het werk, of over de begrenzing van werk en privé of over de hoeveelheid taken die je hebt: in alle gevallen begint het proces van begrenzen bij jezelf. Wat is voor jou goed en wat niet? Het kost soms een tijdje om te ondervinden hoe de grens er uit ziet. Dat valt niet altijd te rationaliseren. Je lichaam kan daarbij een goede informatiebron zijn. Voel je irritatie? Boosheid of frustratie? Dat is vaak een signaal dat een grens is overschreden. Neem dat signaal serieus en onderzoek welke grens voor jou is overschreden. Wil je hier mee aan de slag? Kies dan het thema dat speelt voor jou. De hoeveelheid werk bijvoorbeeld, of de manier waarop je door iemand wordt aangesproken, of de verdeling tussen werk en privé. Hou het eens een tijdje bij en schrijf het op: wat is oké en wat is niet oké? Je zult zien dat het duidelijker voor je wordt waar de grenzen worden overschreden.
- Grenzen benoemen: Geef woorden aan je grenzen. Bespreek met een ander wat voor jou wel en niet goed voelt. Wat wel en niet oké is. Door er woorden aan te geven maak je het concreet. Dat werkt natuurlijk het beste als je de grens bespreekt met iemand die er geregeld over heen gaat. Maar dat is soms een stap te ver. Oefen dan met iemand die dicht bij je staat. Geef het woorden. Vertel waarom het een belangrijke grens voor je is. Wat die grens voor jou doet. Hoe dat past in verantwoordelijkheid nemen voor je zelf.
- Grenzen bewaken: Dit is het moeilijkste. Wees alert en bespreek elke grensoverschrijding. Ook als het maar een klein beetje is. Door je grens altijd goed te bewaken, ook bij kleine dingen, ontwikkel je de rust die nodig is om ook bij forse grensoverschrijdingen voor jezelf te staan. Een kleine overschrijding van jouw grens vergt ook een actie. Dus spreek de ander er op aan. Maak er een opmerking over. Maar laat het niet zomaar voorbij gaan. Dan was het tóch geen grens.
Onthou dit: Om goed voor anderen te kunnen zorgen, moet je eerst voor jezelf kunnen zorgen. Dat is niet zomaar een mooie quote. Dat is om in de praktijk te brengen.
