De term psychologische veiligheid is inmiddels niet meer weg te denken uit de leiderschapsboeken. Terecht én begrijpelijk! Je wilt immers dat de mensen in je team de ruimte voelen om fouten te maken en daarvan te leren, om ideeën te delen en zich uit te spreken over wat hen bezighoudt. Daarvoor is nodig dat zij zich veilig voelen. En het is goed als dit onderwerp aandacht krijgt.
Onveilig
Maar in veel teams is het begrip veiligheid wel erg breed geworden en wordt het zo veel gebruikt dat het zijn scherpte verliest. Leiders met wie ik werk, verzuchten: ‘De veiligheidskaart wordt wel erg snel getrokken. Mensen zeggen: ‘Ik voel me hier niet veilig’. En wat kan ik dan nog doen?’
Als we ontwarren in welke situaties dat wordt gezegd, dan blijkt in veel gevallen dat mensen zich ongemakkelijk voelen — onzeker, gespannen, geraakt, gestresst, onthutst of verward. Dat zijn geen prettige emoties natuurlijk, maar het is niet gelijk aan onveiligheid. En deze begripsverwarring leidt juist tot een belemmering om te groeien naar veiligheid. Immers, wanneer we elk ongemak verwarren met onveiligheid, blokkeren we precies datgene wat psychologische veiligheid mogelijk maakt: leren, groeien en samen reflecteren.
Ongemak is niet het tegenovergestelde van veiligheid — het is juist het pad ernaartoe.
Psycholoog en hoogleraar aan Harvard Amy Edmondson, die de term psychologische veiligheid introduceerde, bedoelde nooit te zeggen dat teams conflictvrij of comfortabel zouden moeten zijn. Integendeel! Haar onderzoek laat juist zien dat psychologische veiligheid betekent dat mensen risico’s durven nemen in hun interacties, ook als dat spannend voelt.
Moedig
Streven naar een veilige omgeving is goed bedoeld, maar misschien wel misleidend. Het legt de nadruk op comfort, op gemak. Brené Brown gebruikt daarom liever de term brave space in plaats van een safe space: een plek waar we moed ontwikkelen in plaats van comfort nastreven.
Een brave space betekent dat we het ongemak niet uit de weg gaan, maar het juist gebruiken als ingang naar leren, verbinding en groei.
Moed gaat niet zonder ongemak. Als je moedig wilt zijn (en de meeste mensen willen dat), dan hoort dat gevoel van spanning en onzekerheid, van kwetsbaarheid erbij. Als je dat niet voelt, dan heb je ook geen moed nodig. Dan kun je het gewoon doen. Streef dus naar een moedige plek, dát helpt je team vooruit. En wees helder over terminologie. Taal is cruciaal. Als de term onveiligheid wordt gebruikt, onderzoek dan wat er wordt bedoeld. Met een open blik en oprechte nieuwsgierigheid. Gaat het écht over onveilig? Of over ongemak?
