Reflectie klinkt aanlokkelijk. Even de rust nemen om de balans op te maken en stil te staan bij wat er is. Wat minder haast en drukte en tijd nemen voor wat écht belangrijk is. Dan wordt opeens glashelder wat werkelijk telt. Wat ons drijft en bezig houdt. Dat helpt om scherpe keuzes te maken en koers te houden.
It makes you wonder…
Als we reflectie écht zo belangrijk vinden, waarom doen we dat dan niet vaker? Heeft dat met gebrek aan tijd te maken? En zijn wij zelf dan niet de eigenaar van onze agenda? Onze tijd is immers het meest waardevolle wat er is. En het enige dat nooit méér wordt. Het wordt alleen maar minder. Reflectie op hoe we die besteden lijkt logisch, maar is het blijkbaar toch niet.
Dat zit ’em volgens mij in het ongemak. Echte reflectie is niet eenvoudig. Je weet dat er niet alleen maar mooie dingen boven water komen. Als je iets langer de tijd neemt om stil te staan, ga je ook de lastige rimpelingen zien. De bagger en de troep.
Reflectie vereist stilstaan.
Stilstaan vereist luisteren. Kijken. Voelen. Onderzoeken wat er werkelijk speelt. Wat er onder de waterlijn zit. En dat doe je niet alleen aan het einde van het jaar. Dat kan altijd. Dat moet op elk moment dat je wilt kunnen groeien.
Reflectie moet juist in die kritische momenten. Om de momenten dat de frustratie oploopt. Als iemand geen antwoord meer geeft, maar uit alle lichaamstaal blijkt dat er een wereld te vertellen is. Als een collega uit zijn slof schiet over een kleinigheid. Of als jijzelf als leider even niet meer weet wat je nu weer moet verzinnen om mensen het gevoel te geven dat ze gezien en gewaardeerd worden.
Als het ongemakkelijk wordt, dan komt het er op aan.
Durf je de pijn op te zoeken? Ben je bereid nieuwsgierig en open te zijn naar wat er weg komt achter de eerste reacties? Kunnen luisteren zonder oordeel. Zonder oordeel over die ander waarvan jij misschien vindt dat hij niet zo moet zeuren. Zonder oordeel over jezelf omdat je je aangevallen voelt dat je tekort bent geschoten. Lukt het je om stil te staan bij wat zich voordoet en de simpele (maar niet eenvoudige) vraag te stellen: ‘Hoe is dat voor jou? Kun je me daar meer over vertellen?’
Waarom is het zo moeilijk om het ongemak te verdragen? De meesten van ons zijn opgegroeid en opgeleid (thuis, op school en in ons werk) met manieren om het ongemak te omzeilen. Dat kan er zo uit zien:
- ‘Het lijkt me goed om dit aspect te noteren op de flip-over en dan komen we er later nog op terug’
- ‘Ik zie dat het je raakt, maar het was niet persoonlijk tegen jou bedoeld’
- ‘Dat lijkt me meer iets voor één op één buiten de vergadering’
- ‘Ik wil er nu geen punt van maken, want zo erg is het nu ook weer niet’
Het zijn onze strategieën om het ongemak weg te managen. Maar waar het ongemak zit, daar zit ook de kern van waar het écht over gaat. En in toenemende mate praten we in organisaties niet meer over wat ons écht bezig houdt. We hebben het over visie, competenties, verandervermogen en instrumenten. Maar dat zijn niet de woorden die ons raken. Die uit ons hart komen.
Er zijn geen makkelijke antwoorden meer.
Daar is de wereld te complex voor geworden. Een eenduidige visie bestaat niet. Een besluit kan morgen weer achterhaald zijn. En daar sta je dan met al je leiderschapvaardigheden. Meer dan ooit is het nodig om álles uit elkaar en uit jezelf te halen wat er in zit. En alles betekent niet alleen ál je talenten. Dat betekent ook het ongemak. Daar waar het ongemak zit, daar zit wat er écht toe doet. Daar zit de mogelijkheid tot verbinding met elkaar.
Kun je het échte gesprek voeren?
Zien en voelen wat er speelt onder de waterlijn? Kunnen verdragen dat het niet eenvoudig is. Dat het misschien moeilijk wordt. Dat er emoties spelen en dat het tijd is om die uit te spreken. Durven zijn bij wat er speelt, zonder het op te lossen. Zonder in je managementrol te schieten en een instrumentele benadering te bedenken. En soms zelfs je achteraf laten vertellen door anderen dat je dat tóch net weer hebt gedaan omdat je weet dat dat je superpower én valkuil is.
Dat is reflecteren.
Ongemak verdragen.
En dat is dus niet makkelijk. Niet eenvoudig en zelfs niet prettig. Het is wel nodig.
Het leiderschap wat we nodig hebben komt voort uit de moed om de lastige vragen met elkaar te durven stellen. En ons te realiseren dat de vraag op dit moment misschien het belangrijkste is om mee te leven en te werken.
Dat het belangrijker is om met elkaar de vraag te onderzoeken dan het antwoord te geven.
